Wiele osób posiadających problemy finansowe zastanawia się czy upadłość doprowadzi do całkowitego umorzenia długów czy też konieczna będzie spłata wierzycieli np. w ratach. Wszystko zależy od sytuacji majątkowej i osobistej dłużnika. W pewnych przypadkach istnieje możliwość całkowitego oddłużenia bez dokonywania jakichkolwiek spłat.
Plan spłaty wierzycieli jest harmonogramem spłat dokonywanym przez upadłego na rzecz wierzycieli po zakończeniu postępowania upadłościowego. Plan spłat ustala sąd upadłościowy po wykonaniu ostatecznego planu podziału, a gdy z uwagi na brak majątku upadłego plan podziału nie został sporządzony – po zatwierdzeniu listy wierzytelności.
W postanowieniu o ustalenie planu spłaty wierzycieli sąd określa, w jakim zakresie i w jakim czasie, nie dłuższym niż trzydzieści sześć miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania uznane na liście wierzytelności, niewykonane w toku postępowania na podstawie planów podziału, oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli. Jego wykonanie warunkuje umorzenie pozostałych zobowiązań. Ustalenie planu spłaty w postępowaniu upadłościowym jest regułą od której istnieje wyjątek wynikający z art. 49116 ust. 1 ustawy – Prawo upadłościowe.
Umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty może nastąpić tylko w wyjątkowych okolicznościach. W takim przypadku sąd wydaje postanowienie o umorzeniu zobowiązań upadłego dłużnika i zakończeniu postępowania upadłościowego zaraz po zakończeniu likwidacji majątku dłużnika. Umarzając zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli sąd obciąża Skarb Państwa tymczasowo pokrytymi kosztami postępowania.
Sąd odstępując od ustalenia planu spłat umarza zobowiązania upadłego, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli (art. 49116 ust. 1 ustawy – Prawo upadłościowe).
Analizując treść powyższego przepisu należy wskazać, że jako osobistą sytuację upadłego, która w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat należy rozumieć „np. niezdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy przy jednoczesnym braku majątku czy względy zdrowotne. Nie można również wykluczyć, że wyjątek znajdzie zastosowanie wobec osób, które są w pełni zdolne do wykonywania pracy i ją świadczą, lecz ze względu na szczególne okoliczności osobiste nie są w stanie dokonać jakiejkolwiek spłaty (np. matka wychowująca dzieci, która popada w zadłużenie wskutek śmierci męża, a zarobek, jaki osiąga pozwala wyłącznie na pokrycie bieżących potrzeb rodziny)”. (P. Zimmerman, Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2020, komentarz do art. 49116 p. up., teza nr 2, SIP Legalis, data dostępu: [8.10.2020 r.]).
Trwałość niezdolności do wykonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli oznacza, że osobista sytuacja upadłego nie rokuje poprawy (np. upadły jest trwale niezdolny do jakiejkolwiek pracy zarobkowej). Dzieję się tak w sytuacji gdy dostępne źródła utrzymania pozwalają wyłącznie na pokrycie bieżących potrzeb upadłego, a nie ma podstaw do uznania, aby stan ten mógł ulec zmianie w najdłuższym możliwym – tj. 36-miesięcznym okresie wykonywania planu spłaty. Nie można mówić o przesłance trwałości w sytuacji, gdy trudności ze znalezieniem pracy, przejściowe problemy zdrowotne, nawet jeżeli utrzymują się od dłuższego czasu mają charakter tymczasowy.
W wyroku z dnia 11 stycznia 2017 r., Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w sprawie o sygn. akt: VIII Gz 201-202/16 orzekł, że sama obiektywnie istniejąca sytuacja osobista upadłego wykluczająca jakiekolwiek spłaty w ramach planu jest wystarczającą podstawą do umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty wierzycieli. Jeżeli więc mimo posiadania przez upadłego zdolności zarobkowych którekolwiek z jego zobowiązań jest na poziomie tak znacznie przekraczającym te możliwości, że nie będzie on w stanie realizować jakiegokolwiek planu spłaty na rzecz wierzycieli w okresie przewidzianym na realizację tego planu, to w takiej sytuacji będzie mógł mieć zastosowanie art. 49116 ust. 1 ww. ustawy.
W orzecznictwie wyrażono również pogląd, że: “jakikolwiek ustalony plan spłaty nie ma (…) doprowadzić upadłej do nędzy, popadnięcia w ponowne kłopoty finansowe zadłużenie, a zatem do zaprzepaszczenia celu postępowania upadłościowego konsumentów, jakim jest oddłużenie upadłej”. (Postanowienie Sadu Okręgowego w Bydgoszczy z 27.09.2019 r., sygn. akt: VIII Gz 159/19, SIP Legalis, data dostępu: [7.10.2020 r.]).
Umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty wierzycieli może być szansą na całkowite oddłużenie i powrót do normalnego życia zawodowego i społecznego. Pozbycie się długów w ramach opisanej wyżej procedury oddłużania pozwala na wykreślenie skutków niekorzystnych zdarzeń lub błędnych decyzji.
